E nir i malesa di nir
Miónes di hende na mundu tin malesa di nir. Na Kòrsou e kantidat di personanan aki ta algun shen. Mayoria di e personanan aki ta rekuperá espontáneamente òf por haña tratamentu.
No opstante di esaki na Kòrsou mas o ménos 300 persona ta haña nan konfrontá ku malesa di nir. Algun aña pasá malesa di nir tabatin konsekuensia fatal. Awendia dor di desaroyonan médiko, diálisis i transplante di nir e personanan aki por haña yudansa.
Nir tin kuater funshon prinsipal.
- Eliminá produktonan tóksiko (sushi) for di kurpa, dor di un sistema di filtra e sanger
- Regla balansa di awa i salu
- Kòntròl di preshon
- Produkshon di sanger (sèlnan kòrá den sanger) via e hormona erytropoëtine.
Preshon haltu i diabetes ta e motibunan prinsipal ku ta okashona malesa di nir. Personanan ku mas riesgo pa haña preshon altu, ta:
- Esnan ku tin e malesa di preshon altu den famia
- Esnan riba 65 aña
- Afro-antianonan (inkluyendo personanan mas hóben ku 65 aña).
Ta yama preshon altu hopi biaha “the silent killer” (asesino silensioso) pasobra mayoria biaha e persona no ta sinti ningun síntoma. E úniko manera pa bo sa ku bo tin preshon altu ta di laga kontrolá bo preshon regularmente. Preshon altu ta un di e kousanan di malesa di nir ku mas por prevení.
Personanan ku diabétis den famia (usualmente Tipo 1) i personanan ku peso altu, espesialmente hende grandi (usualmente Tipo 2), ta kore mas riesgo di haña malesa di nir.
Nos nirnan tin e kapasidat ku 70% di su funshon por kai afó sin duna ningun síntoma. Síntomanan importante na momento ku nos nir faya ta:
- Pia hinchá
- Kram den pia
- Walmentu di stoma, sakamentu
- Sintimentu di debilidat en general
- Palides
- Grawatamentu
- Preshon hopi altu
- Proteina (eiwit) den orina.
Pa por diagnostiká ku bo tin malesa di nir bo dòkter ta laga kontrolá bo sanger i orina.
Tin biaha bo dòkter por mantené e tiki funshon ku bo nir tin ainda dor di kontrolá bo preshon regularmente, evitá remedinan ku por daña bo nir, tratamentu di eventual infekshon i dor di duna bo un dieta spesial.
Ora un nir no ta funshoná mas, tin 3 manera pa trata esaki:
- Hemodiálisis (spulamentu di nir)
- Diálisis via peritoneum (flis di barika)
- Transplante di nir.
Hemodiálisis
Hemodiálisis kièr men limpia bo sanger dor di un nir artifisial na un mashin. Durante e tratamentu aki sanger di e persona, huntu ku un líkido spesial pa spula nir, ta sirkulá pasa den e nir artifisial. Durante e proseso aki e sanger ta wòrdu filtrá pa despues e persona risibí su sanger limpi i filtrá bèk. E tratamentu aki tin ku hasi 2 pa 3 biaha pa siman durante 3½ òf 4 ora pa dia, esaki pa restu di su bida. Personal kalifiká ta hasi e tratamentu na Sehos, Diatel òf na Curaçao Dialysis Center.
Diálisis via Peritoneum
Esaki ta un sistema kontinuo di diálisis òf spulamentu di nir via barika (peritoneum). Peritoneum ta un flishi fini ku ta kubri sierto órgano den un barika. Un siruhano ta pone un slan (katheter) den barika di e persona. Via di e slan e persona ta laga e líkido spesial pa spulamentu drenta e barika. E peritoneum ta bai funshoná manera un filter i ta filtra e sanger meskos ku den kaso di e nir artifisial. Despues di kada 6 ora mester kambia e líkido den e barika. E tratamentu aki mester tuma lugá tur dia, 4 bes pa dia.
Transplante di nir
Transplante di nir ta tuma lugá na Hulanda. Tur hende ku ta bini na remarke ta bai riba lista di espera te ora tin un nir ku ta kuadra ku kurpa di e pashènt. Esaki por ta un nir di un persona ku a fayesé i ku tabata dispuesto pa laga nan nirnan komo donashon despues di nan morto. Tambe por usa nir di un famia òf un bon amigu ku ta na bida.

